فارسی
تولید کننده : نیرو بخار آراز
مقدمه
سرویس سالانه دیگ روغن داغ از مهم‌ترین مراحل نگهداری تجهیزات گرمایشی صنعتی است. اگر این فرایند به‌درستی انجام نشود، عملکرد سیستم کاهش یافته و خطراتی مانند کاهش راندمان حرارتی، گرفتگی مدار و حتی نشتی روغن به‌وجود می‌آید. طبق گزارش Energy Institute 2025، بیش از ۵۰٪ خرابی‌های دیگ‌های حرارتی ناشی از عدم انجام سرویس دوره‌ای صحیح است. در این مقاله به بررسی کامل مراحل سرویس سالانه، اجزای اصلی و راهکارهای افزایش طول عمر دیگ روغن داغ می‌پردازیم.
دیگ روغن داغ چیست و چرا سرویس آن ضروری است؟
دیگ روغن داغ نوعی مبدل حرارتی است که از روغن مخصوص به‌جای آب یا بخار برای انتقال حرارت استفاده می‌کند. این سیستم معمولاً در صنایع غذایی، شیمیایی، قیرسازی و نساجی کاربرد دارد.
در مقایسه با بویلرهای بخار، دیگ روغن داغ به فشار کاری کمتری نیاز دارد اما دمای عملکردی آن بسیار بالاتر است (تا حدود ۳۰۰ درجه سانتی‌گراد). به همین دلیل، سرویس و بازبینی سالانه نقش حیاتی در ایمنی و راندمان این سیستم دارد.
اهداف اصلی سرویس سالانه دیگ روغن داغ
- افزایش راندمان حرارتی سیستم
- جلوگیری از تخریب لوله‌ها و مبدل‌ها
- کاهش مصرف انرژی و هزینه‌های سوخت
- پیشگیری از خطرات نشت یا آتش‌سوزی
- اطمینان از سلامت روغن حرارتی و قطعات مکانیکی
بررسی اجزای اصلی در سرویس دیگ روغن داغ
۱. مبدل حرارتی (کویل و بویلر)
کویل اصلی باید از نظر رسوب، زنگ‌زدگی و انسداد بررسی شود. تمیزکاری سطح داخلی لوله‌ها با مواد شیمیایی مخصوص باعث بهبود تبادل حرارت می‌شود. در صورت مشاهده تغییر رنگ روغن یا دمای غیرعادی در خروجی، احتمال گرفتگی وجود دارد.
۲. پمپ سیرکولاسیون روغن
پمپ یکی از حیاتی‌ترین بخش‌هاست. بررسی نشتی، لرزش غیرعادی و عملکرد یاتاقان‌ها ضروری است. همچنین باید فیلتر ورودی پمپ شست‌وشو و روغن‌کاری یاتاقان‌ها انجام شود.
۳. فیلترها و صافی‌ها
صافی روغن در مسیر برگشت باید باز و تمیز شود تا مانع از افزایش فشار و افت جریان نشود. در سیستم‌هایی با روغن قدیمی، فیلترها معمولاً هر شش ماه تعویض می‌شوند.
۴. مشعل و سیستم احتراق
تمیز کردن نازل‌ها، تنظیم شعله، بررسی فشار گاز یا گازوئیل و کنترل سیستم جرقه‌زن از مراحل ضروری سرویس است. شعله باید یکنواخت و به رنگ آبی یا زرد شفاف باشد.
۵. روغن حرارتی
کیفیت روغن تأثیر مستقیم بر عمر دیگ دارد. در سرویس سالانه، نمونه روغن باید از نظر ویسکوزیته، اسیدیته (TAN) و وجود ذرات معلق آزمایش شود. در صورت بالا بودن عدد اسیدی، تعویض کامل روغن ضروری است.
۶. سیستم کنترل و ایمنی
شامل ترموستات‌ها، ترموکوپل، سنسور فشار، شیرهای اطمینان و سیستم قطع اضطراری است. عملکرد دقیق هر قطعه باید تست شود تا از بروز خطا در دماهای بالا جلوگیری گردد.
۷. عایق‌ها و بدنه دیگ
عایق‌های حرارتی دیگ و لوله‌ها باید سالم و بدون شکستگی باشند. هرگونه نشت روغن در محل اتصالات یا فلنج‌ها باید بلافاصله برطرف شود.
اقدامات ضروری هنگام سرویس سالانه
- خاموش کردن کامل سیستم و تخلیه فشار با رعایت اصول ایمنی
- نمونه‌گیری از روغن برای آزمایش در آزمایشگاه تخصصی
- باز کردن و شست‌وشوی صافی‌ها و مسیر برگشت روغن
- بازدید چشمی از لوله‌ها و کویل جهت اطمینان از سلامت سطح
- تنظیم مجدد مشعل و بررسی سیستم کنترل دما
- تست نهایی عملکرد دیگ و ثبت نتایج در دفتر سرویس
علائم نیاز به سرویس اضطراری
- افزایش غیرعادی دمای روغن خروجی
- کاهش فشار جریان در مدار
- بوی سوختگی یا تغییر رنگ روغن
- نوسان دمای سیستم در حین کار
- عملکرد نامنظم مشعل یا خاموشی ناگهانی
در صورت بروز هر یک از علائم بالا، باید سرویس فوری انجام گیرد تا از آسیب‌های جدی به کویل و پمپ جلوگیری شود.
مزایای انجام سرویس سالانه منظم
- افزایش عمر مفید دیگ تا بیش از ۱۰ سال
- کاهش مصرف سوخت تا ۱۵٪
- جلوگیری از توقف ناگهانی تولید
- افزایش ایمنی اپراتور و محیط کار
- حفظ کیفیت محصول نهایی در خطوط تولید
خطاهای رایج در سرویس دیگ روغن داغ
- عدم بررسی کیفیت روغن پیش از راه‌اندازی مجدد
- نادیده گرفتن لرزش‌های خفیف پمپ یا صداهای غیرعادی
- استفاده از شوینده‌های نامناسب برای تمیزکاری کویل
- تنظیم نادرست شعله مشعل پس از سرویس
- تعویض نکردن فیلترها در زمان مناسب
نکات ایمنی در حین سرویس
- دمای روغن هنگام تخلیه باید زیر ۶۰ درجه سانتی‌گراد باشد.
- سرویس باید توسط تکنسین مجاز انجام شود.
- استفاده از لباس و دستکش مقاوم در برابر حرارت الزامی است.
- از تماس مستقیم روغن داغ با پوست و چشم جلوگیری شود.
- پس از اتمام کار، مدار را به‌آرامی گرم کنید تا از شوک حرارتی جلوگیری شود.
سوالات متداول درباره سرویس دیگ روغن داغ
۱. هر چند وقت یک‌بار باید دیگ روغن داغ سرویس شود؟
به‌صورت معمول سالی یک‌بار، اما در سیستم‌های سنگین صنعتی هر شش ماه یک‌بار توصیه می‌شود.
۲. بهترین زمان برای سرویس سالانه چه موقع است؟
فصل گرم سال (بهار یا تابستان) که سیستم در کمترین فشار کاری قرار دارد.
۳. چه زمانی باید روغن حرارتی تعویض شود؟
زمانی که عدد اسیدی (TAN) بیش از ۰.۵ باشد یا تغییر رنگ محسوس در روغن مشاهده شود.
۴. هزینه سرویس دیگ روغن داغ چقدر است؟
بسته به ظرفیت، نوع مشعل و وضعیت قطعات بین ۵ تا ۱۵ درصد از قیمت دیگ متغیر است.
۵. آیا می‌توان سرویس را بدون توقف کامل انجام داد؟
خیر. برای اطمینان از ایمنی، سیستم باید کاملاً خاموش و خنک شود.
